ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਗ੍ਰੀਨ ਪਟਾਕਿਆਂ ਦੀ ਛੋਟ ਤੋਂ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਦਿੱਲੀ ਵਾਸੀ ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਰਾਤ 8 ਵਜੇ ਤੋਂ 10 ਵਜੇ ਤੱਕ ਗ੍ਰੀਨ ਪਟਾਕੇ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਆੜ ਵਿੱਚ, ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਫੈਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਟਾਕੇ ਵੀ ਚਲਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਪਟਾਕਿਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ PM2.5 (2.5 ਮਾਈਕ੍ਰੋਮੀਟਰ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਵਿਆਸ ਵਾਲੇ ਬਰੀਕ ਕਣ) ਨੇ ਹਵਾ ਨੂੰ ਦਮ ਘੁੱਟਣ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਕ ਸੰਘਣੀ ਧੁੰਦ ਨੇ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਹਵਾ ਗੁਣਵੱਤਾ ਸੂਚਕਾਂਕ (AQI) 351 ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਾੜਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੇਂਦਰੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕੰਟਰੋਲ ਬੋਰਡ (CPCB) ਨੇ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਮੰਗਲਵਾਰ ਰਾਤ ਤੱਕ AQI ਗੰਭੀਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦਾ ਹੈ। 22 ਤੋਂ 24 ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਬਹੁਤ ਮਾੜੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਰਹੇਗੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਹ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਜਲਣ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਿਸ਼ਰਣ ਡੂੰਘਾਈ 2,700 ਮੀਟਰ ਸੀ। ਹਵਾਦਾਰੀ ਸੂਚਕਾਂਕ 4,000 ਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਵਰਗ ਸਕਿੰਟ ਸੀ। ਕਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ AQI ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਾੜੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਵਾਨਾ ਵਿੱਚ 424 ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ।
20 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਰਾਤ 8 ਵਜੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਪੀਐਮ 2.5 ਦਾ ਔਸਤ ਪੱਧਰ 488 ਮਾਈਕ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਘਣ ਮੀਟਰ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸੀਮਾ (60 ਮਾਈਕ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ) ਤੋਂ ਲਗਭਗ ਅੱਠ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਸੀ। ਫਿਰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਪੱਧਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਿਆ, ਰਾਤ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ 675 ਮਾਈਕ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਘਣ ਮੀਟਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। 21 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ 9 ਵਜੇ ਤੱਕ, ਪੱਧਰ 226 ਤੱਕ ਡਿੱਗ ਗਿਆ।1 ਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਦੀ ਹਵਾ ਦੀ ਗਤੀ ਨੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਫੈਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ। ਦੀਵਾਲੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਨਾਲ ਸਥਿਤੀ ਹੋਰ ਵੀ ਵਿਗੜ ਗਈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਫਸ ਗਏ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ‘ਅਖੌਤੀ’ ਹਰਿਤ ਪਟਾਕਿਆਂ ਨੇ ਵੀ ਕਣਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਅਤੇ ਰਚਨਾ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਮਾਹਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਪੱਧਰ ਵਿਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਧਾ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੇ ਪਾੜੇ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਚੇਤਾਵਨੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜਨਤਕ ਅਣਦੇਖੀ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਲਾਈਮੇਟ ਟ੍ਰੈਂਡਜ਼ ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਆਰਤੀ ਖੋਸਲਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘‘ਇਹ ਨਿਰਾਸ਼ਾਜਨਕ ਹੈ ਕਿ ਪਟਾਕੇ ਚਲਾਉਣ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਅਸਰਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ, ਅਸੀਂ ਅਜੇ ਵੀ ਉਹੀ ਗਲਤੀ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਹਾਂ।’’
2021 ਤੋਂ 2025 ਦੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਨੇ ਵਿਖਾਇਆ ਕਿ ਪੀ.ਐਮ. 2.5 ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਰਾਤ ਅਤੇ ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧਦੇ ਰਹੇ, 2025 ਦੀਵਾਲੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 488 ਮਾਈਕ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਘਣ ਮੀਟਰ ਦੀ ਰੀਡਿੰਗ 2021 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੱਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਸਮਾਂ ਸੀ।
